Πανηγύρια της Σίφνου
Ήθη και έθιμα στο νησί της Σίφνου
Μια αυθεντική εμπειρία παράδοσης και φιλοξενίας
Στη Σίφνο, η παράδοση των πανηγυριών είναι βαθιά ριζωμένη στην τοπική κουλτούρα και κρατάει ζωντανό το πνεύμα της φιλοξενίας και της κοινότητας. Δεν υπάρχει μήνας, είτε χειμώνας είτε καλοκαίρι, που να μην γιορτάζει κάποιο από τα 235 ξωκλήσια ή μοναστήρια του νησιού. Αυτά τα πανηγύρια δεν διοργανώνονται από τις εκκλησίες ή τις τοπικές αρχές, αλλά από τους ίδιους τους κατοίκους, τους λεγόμενους "πανηγυράδες", που αναλαμβάνουν εξολοκλήρου την προετοιμασία και το κόστος της γιορτής.
Αν βρεθείτε στο νησί και έχετε την ευκαιρία να παρευρεθείτε σε ένα από αυτά, μην τη χάσετε! Είναι μια εμπειρία που θα σας φέρει πιο κοντά στην αυθεντική Σιφνέικη παράδοση, θα γνωρίσετε τους ντόπιους και θα γλεντήσετε με τον πιο αυθεντικό τρόπο.
Το πανηγύρι: μουσική, φαγητό και αυθόρμητο γλέντι
Τα περισσότερα πανηγύρια πραγματοποιούνται την παραμονή της γιορτής του Αγίου ή της Αγίας που τιμάται στο ξωκλήσι. Η γιορτή ξεκινά με τον εσπερινό, όπου συγκεντρώνεται ο κόσμος για να προσευχηθεί, αλλά μόλις τελειώσει η λειτουργία, το σκηνικό αλλάζει. Οι πρώτες νότες από το βιολί και το λαούτο αρχίζουν να ακούγονται – αυτό το παραδοσιακό μουσικό δίδυμο λέγεται "τακίμι" στη Σιφνέικη διάλεκτο.
Παράλληλα, στις μεγάλες τράπεζες σερβίρεται το φαγητό, που είναι πάντα μαγειρεμένο σε φωτιά με ξύλα. Η ρεβιθάδα, που έχει σιγοψηθεί όλη τη νύχτα στον ξυλόφουρνο, σερβίρεται πρώτη, ακολουθούμενη από κοκκινιστό κρέας με μακαρόνια. Αν η γιορτή πέφτει σε περίοδο νηστείας, το μενού προσαρμόζεται και το κρέας αντικαθίσταται με μπακαλιάρο. Όλα αυτά συνοδεύονται από άφθονο κρασί, που γεμίζει αδιάκοπα τα ποτήρια, καθώς οι καλεσμένοι εύχονται δυνατά: "στην υγεία του πανηγυρά", "εβίβα των μαγείρων", "εβίβα των σερβιτόρων"! Αυτό το τελευταίο γίνεται χτυπώντας το κουτάλι ή το πηρούνι στο πιάτο, κάνοντας σαματα!
Το γλέντι δεν σταματά εδώ. Τα τραγούδια, οι χοροί και οι αυτοσχέδιες ρίμες συνεχίζονται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Είναι απίστευτο το πώς, μέσα στη ζεστή ατμόσφαιρα του πανηγυριού, οι ντόπιοι μπορούν να σκαρώσουν ποιήματα εκείνη τη στιγμή, γεμάτα ευχές, αστεία και πειράγματα.
Το επόμενο πρωί, μετά τη Θεία Λειτουργία, η εικόνα του Αγίου φεύγει από την εκκλησία και φιλοξενείται στο σπίτι του νέου πανηγυρά, που θα αναλάβει την οργάνωση της γιορτής για την επόμενη χρονιά. Μια παράδοση που συνεχίζεται αδιάκοπα και συνδέει τις γενιές των Σιφνιών με τρόπο μοναδικό.
Φιλοξενία της εικόνας: μια παράδοση που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά
Ένα από τα πιο ξεχωριστά έθιμα της Σίφνου είναι η φιλοξενία της εικόνας στα σπίτια των κατοίκων. Από παλιά, πολλές εκκλησίες και ξωκλήσια του νησιού ανήκαν σε ιδιώτες. Άλλες είχαν κτιστεί από τους ίδιους, ενώ άλλες είχαν περιέλθει στην ιδιοκτησία τους ως τάμα ή κληρονομιά. Πολλοί πιστοί, νιώθοντας ευγνωμοσύνη για ένα θαύμα ή μια δύσκολη στιγμή που ξεπέρασαν, έπαιρναν την εικόνα του Αγίου στο σπίτι τους, για να τη φροντίσουν καλύτερα και να την τιμήσουν όπως της άξιζε.
Αυτό το έθιμο συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Πάνω από 300 εικόνες παραμένουν εκτός των εκκλησιών τους και φιλοξενούνται σε σπίτια, ακόμα και μακριά από τη Σίφνο, αφού οι πανηγυράδες τις παίρνουν μαζί τους στις χειμερινές κατοικίες τους σε μέρη όπως η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Θεσσαλονίκη κ.α.
Όσοι φιλοξενούν την εικόνα στο σπίτι τους έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Την τοποθετούν στο καλύτερο δωμάτιο, πάνω σε ένα κεντητό μαξιλάρι, με δύο κηροπήγια δεξιά και αριστερά της και ένα καντήλι που παραμένει διαρκώς αναμμένο. Κάθε πρωί και βράδυ την θυμιατίζουν, ενώ τις γιορτινές μέρες διαβάζουν παρακλήσεις και κάθε πρωτομηνιά κάνουν αγιασμό με ιερέα.
Εκτός από την πνευματική φροντίδα, είναι και η συντήρηση της εικόνας σημαντική. Οι πανηγυράδες αναλαμβάνουν να την καθαρίσουν, να τη συντηρήσουν και, αν χρειάζεται, να την επιδιορθώσουν. Είναι μια βαθιά τιμητική ευθύνη, που περνάει από γενιά σε γενιά και κάνει το δεσμό των Σιφνιών με τους Αγίους τους ακόμα πιο ισχυρό.
Η μοναδική Εικόνα που δεν φεύγει ποτέ από το νησί
Ανάμεσα σε όλες τις εικόνες που φιλοξενούνται στα σπίτια των πανηγυράδων, υπάρχει μία και μοναδική που δεν φεύγει ποτέ από τη Σίφνο. Αυτή είναι η εικόνα της Παναγίας Χρυσοπηγής, της προστάτιδας του νησιού.
Η εικόνα της Παναγίας Χρυσοπηγής φυλάσσεται στη μητρόπολη του χωριού του εκάστοτε πανηγυρά, όπου παραμένει όλο τον χρόνο, μέχρι να επιστρέψει στη μονή της Χρυσοπηγής την ημέρα του μεγάλου πανηγυριού της. Είναι μια εξαίρεση στον κανόνα, που τονίζει τη σημασία που έχει αυτή η εικόνα για τους κατοίκους της Σίφνου.
Ζήσε το πανηγύρι από κοντά
Τα πανηγύρια της Σίφνου δεν είναι απλά θρησκευτικές γιορτές – είναι εμπειρίες ζωής. Η απλότητα, η καρδιά των ανθρώπων, η μουσική, το φαγητό και το γλέντι δημιουργούν μια ατμόσφαιρα αυθεντικής νησιώτικης χαράς.
Κάποια ξωκλήσια είναι εύκολα προσβάσιμα, ενώ άλλα απαιτούν πεζοπορία σε μονοπάτια ή ακόμα και μετάβαση διά θαλάσσης με βάρκες και καΐκια, εφόσον ο καιρός το επιτρέπει. Αν είστε στη Σίφνο, ρωτήστε τους ντόπιους αν υπάρχει κάποιο πανηγύρι κατά τη διάρκεια της διαμονής σας και μην διστάσετε να πάτε.
Δεν χρειάζονται προσκλήσεις, ούτε τυπικότητες. Αρκεί να έχετε όρεξη για γλέντι και να αφεθείτε στη μαγεία της παράδοσης που ζει και εξελίσσεται μέσα στο χρόνο.
Πανηγύρια τουριστικής περιόδου
Μερικά από τα πανηγύρια που πέφτουν στην τουριστική περίοδο είναι:
- Μάιο ή Ιούνιο (κινητή Εορτή): Της Αναλήψεως που γιορτάζει η πολιούχος της Σίφνου. Η Χρυσοπηγή
- 19 Ιουλίου: Του Προφήτη Ηλία (γιορτάζουν πολλά συνώνυμα μοναστήρια στη Σίφνο). Αξίζει να πάτε στο πανηγύρι του Προφήτη Ηλία του Αψηλού
- 26 Ιουλίου: Του Αγίου Παντελεήμονα στη Χερρόνησο
- 14 Αυγούστου: Της Παναγίας (γιορτάζουν πολλά συνώνυμα μοναστήρια στη Σίφνο). Αξίζει να πάτε στο πανηγύρι της Παναγίας "το Τόσο Νερό"
- 28 Αυγούστου: Του Αγίου Ιωάννη του Νηστευτή στον Φάρο και στο Μαύρο Χωριό
- 31 Αυγούστου: Του Αγίου Συμεών στις Καμάρες
- 5 Σεπτεμβρίου: Του Ταξιάρχη στο Βαθύ
- 6 Σεπτεμβρίου: Του Αγίου Σώζοντος (Άι Σώστης)
- 8 Σεπτεμβρίου: Τα γενέθλια της Θεοτόκου στην Ιερά Μονή της Βρύσης στα Εξάμπελα
- 13 Σεπτεμβρίου: Του Σταυρού στο Φάρο και στη Χώνη
- 14 Σεπτεμβρίου: Του Αγίου Νικήτα στο Σελάδι
Ερωτήσεις & Απαντήσεις (FAQ) — Θρησκευτικά Πανηγύρια Σίφνου
Τα πανηγύρια της Σίφνου είναι θρησκευτικές γιορτές σε εκκλησίες και μοναστήρια με Εσπερινό που γίνονται συνήθως την παραμονή της εορτής ενός Αγίου. Aκολουθεί η "τράπεζα" με ρεβυθάδα μαγειρεμένη με ξύλα σε καζάνι και κρέας ή κιμάς με μακαρόνια ή πατάτες, μουσική και χορός. Την επόμενη ημέρα γίνεται η Εορταστική Θεία Λειτουργία.
Τη διοργάνωση, τη φιλοξενία και όλα τα έξοδα αναλαμβάνει ο πανηγυράς.
Δεν υπάρχουν "Σημαντικές εορτές". Κάθε πανηγύρι είναι διαφορετικό και γίνονται δεκάδες την τουριστική περίοδο (και ακόμη περισσότερα τη χειμερινή).
Ξεχωρίζουν λόγο της αυξημένης προσέλευσης της Παναγίας Χρυσοπηγής (κινητή εορτή, παραμονή της Αναλήψεως), του Προφήτη Ηλία (19 Ιουλίου), η Κοίμηση της Θεοτόκου (14 Αυγούστου) και η Ύψωση του Τίμιου Σταυρού (13 Σεπτεμβρίου).
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα. Τα πανηγύρια ανακοινώνονται από ενορίες, πανηγυράδες, συλλόγους και τον Δήμο.
Ρώτησε στο κατάλυμά σου ή σε τοπικά καταστήματα για τα πανηγύρια που θα γίνουν την περίοδο της διαμονής σου στη Σίφνο, και τις ώρες Εσπερινού και Λειτουργίας.
Ναι, όλοι είναι καλοδεχούμενοι. Ακόμη, επιτρέπεται προαιρετική χρηματική δωρεά (βγαίνει δίσκος όπου μαζεύονται χρήματα για τη συντήρηση του ναού) και ευγενική βοήθεια στο σερβίρισμα ή το συμμάζεμα.
Ντυνόμαστε σεμνά μέσα στον ναό και αποφεύγουμε φλας & θόρυβο κατά την ακολουθία.
Κατα τη διάρκεια του Εσπερινού και της Θείας Λειτουργίας δεν κάνουμε φασαρία ούτε στον αύλιο χώρο. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως πρόκειται για μία θρησκευτική εορτή σε θρησκευτικό χώρο. Μετά το πέρας του εσπερινού ξεκινά το γλέντι.
Λέμε «Χρόνια Πολλά», "Και του χρόνου", "Βοήθειά σας", τηρούμε σειρά στο κέρασμα και σεβόμαστε τους πανηγυράδες.
Ρεβιθάδα (στο καζάνι) και κρέας ή κιμά με μακαρόνια ή πατάτες, τυριά, ψωμί, ελιές, κρασί.
Συχνά υπάρχει ζωντανό "τακίμι" βιολί–λαούτο και νησιώτικοι χοροί.
Κάποια έχουν μονοπάτι ή χωματόδρομο, άρα χρειάζονται κλειστά παπούτσια, φακός και έγκαιρη αναχώρηση για στάθμευση. Για ασφάλεια, ακολουθήστε κάποιον που γνωρίζει την διαδρομή.
Μόνο όπου το επιτρέπουν οι υπεύθυνοι. Ρώτησε επί τόπου τον ιερέα ή τον επίτροπο του ναού.
Πάρε ελαφρύ μπουφάν ακόμη και το καλοκαίρι.
Φακό, νερό, καπέλο, άνετα παπούτσια και (προαιρετικά) προσωπικό ποτήρι/σετ για μείωση απορριμμάτων.
Πάρε και μια σακούλα για τα σκουπίδια σου.
Όχι, η συμμετοχή είναι δωρεάν. Μπορείς να ανάψεις κερί ή να αφήσεις μικρή δωρεά για συντήρηση και έξοδα της γιορτής.
Ναι, είναι οικογενειακή εμπειρία, με προσοχή σε σκαλιά/κλίσεις και κοντά σε θάλασσα ή δρόμους.
Ναι, με διακριτικότητα και χωρίς φλας κατά την ακολουθία.
Καλό είναι να παίρνεις άδεια πριν φωτογραφίσεις πρόσωπα από κοντά.
