Ιστορία της Σίφνου
Μάθετε για την ιστορία της Σίφνου π.Χ.
Αναδρομή στην ιστορία των αρχαίων χρόνων της Σίφνου και του Κυκλαδικού πολιτισμού
Νεολιθική εποχή
Σύμφωνα με το μύθο, "Σίφνος" ονομαζόταν ο γιος του αττικού ήρωα Σουνίου του οποίου το όνομα δόθηκε στο νησί. Κατά άλλη εκδοχή το όνομα Σίφνος προήλθε από το επίθετο "σιφνός" που σημαίνει κενός, που παραπέμπει στο πλήθος των υπόγειων στοών των ορυχείων στο υπέδαφος του νησιού. Αναφέρεται επίσης και με τις ονομασίες "Ακίς", "Μερόπη", "Σίφανος", "Σίφανα" ή "Σιφάντο".
Οι περισσότεροι από τους ιστορικούς αναφέρουν ότι η Σίφνος πρωτοκατοικήθηκε από τους Πελασγούς και κατόπιν από τους Φοίνικες, Κάρες και Λέλεγες. Σύμφωνα με τους μύθους οι κάτοικοι αυτοί εκδιώχθηκαν από το βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, ο οποίος και εγκατέστησε στις Κυκλάδες ηγεμόνες τους γιους του. Αναφέρεται η πόλη 'Μινώα' καθώς και η Κρήνη 'Μινώα'. Εκείνη την εποχή κατοικούσε στο Αιγαίο μία φυλή, οι Προέλληνες ή Αιγαίοι. Αυτοί αργότερα αναμείχθηκαν με τους Κρήτες και τους Αχαιούς.
Τα παλαιότερα ίχνη οικιστικής εγκατάστασης που έχουν επισημανθεί στις Κυκλάδες ανάγονται στο τέλος της 5ης χιλιετίας π.Χ. Κατά τη νεολιθική εποχή στο Αιγαίο αναπτύχθηκε ένας από τους παλαιότερους οικισμούς της Ευρώπης. Σημαντικοί παράγοντες που συνέβαλαν στη δημιουργία των πρώιμων κυκλαδίτικων οικισμών ήταν η σπουδαία γεωστρατηγική θέση τους στον χώρο του Αιγαίου πελάγους και το ήπιο κλίμα.
Εποχή Χαλκοκρατίας
Τη νεολιθική πρόοδο διαδέχεται η πρώιμη Χαλκοκρατία. Την εποχή που ακολουθεί αναπτύσσεται στις Κυκλάδες ένας ιδιαίτερος πολιτισμός που εξελίσσεται παράλληλα με τον πρωτοελλαδικό πολιτισμό και τον πρωτομινωικό της Κρήτης. Πρόκειται για τον πρωτοκυκλαδικό πολιτισμό, τη μελέτη του οποίου ξεκίνησε ο μεγάλος Έλληνας αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας το 1898 και 1899. Σε όλα σχεδόν τα νησιά των Κυκλάδων η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ίχνη περιορισμένων οικισμών, κυρίως σε παράκτιες τοποθεσίες.
Στη Σίφνο ο Χρ. Τσούντας έφερε στο φως συστάδες τάφων και θεμέλια οικισμών στην τοποθεσία Ακρωτήρι στον Πλατύ Γιαλό, στο Βαθύ και στο Φρούδι Καλαμιτσίου. Οι τάφοι αυτοί ανάγονται στο 2ο μισό της 3ης χιλιετίας π.Χ.. Ειδικά το προϊστορικό νεκροταφείο του Πλατύ Γιαλού, του οποίου την έρευνα ξεκίνησε το 1896 ο Πόλακ, έδωσε σημαντικές πληροφορίες για τα ταφικά έθιμα, το είδος των τάφων και τις τελετουργίες συνήθειες των νησιωτών εκείνης της εποχής.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα άνοιξαν το δρόμο για τη μελέτη των οικονομικών συνθηκών που επικρατούσαν στο νησί. Έτσι πιστοποιείται ότι εκείνη την εποχή υπήρξε στη Σίφνο ιδιαίτερα ανεπτυγμένη μεταλλευτική δραστηριότητα που αφορά κυρίως στην εξόρυξη αργύρου και μολύβδου. Ίχνη της δραστηριότητας αυτής διαπιστώθηκαν στις θέσεις Άγιος Σώστης, Άγιος Σίλβεστρος και Ξερό Ξύλο. Οι τελευταίες επιστημονικές έρευνες αναδεικνύουν τη Σίφνο ως τη σημαντικότερη προμηθευτική πηγή μεταλλευμάτων κατά την πρώιμη Χαλκοκρατία.
Μεσοκυκλαδικός πολιτισμός
Στη Σίφνο για την περίοδο του μεσοκυκλαδικού πολιτισμού αναφέρεται ότι εξακριβώθηκε στο Κάστρο οικισμός που πιστοποιείται από τα κεραμικά ευρήματα που βρέθηκαν στις ανασκαφές.
Η θαλασσοκρατορία του Μίνωα στο Αιγαίο υπήρξε καταλυτική για τα Κυκλαδονήσια. Ο ιστορικός Θουκυδίδης αναφέρει τη δημιουργία σ' αυτά κρητικών αποικιών και ειδικά για τη Σίφνο ο Στέφανος ο Βυζάντιος αναφέρει ότι υπήρχε αυτή την εποχή πόλη με το ενδεικτικό όνομα "Μινώα", η θέση της οποίας όμως δεν έχει ακόμη εντοπιστεί από τις ανασκαφές. Οι ανασκαφές Φιλιππάκη έδειξαν ότι υπήρχε εκεί μικρός οικισμός στην 3η χιλιετία π.Χ.
Μυκηναϊκός πολιτισμός
Οι Αχαιοί εξαπλώνονται σ' ολόκληρο το Αιγαίο στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. Μέχρι το τέλος του 13ου π.Χ. αιώνα ο μυκηναϊκός πολιτισμός είναι η νέα δύναμη στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου. Στη Σίφνο εντοπίστηκαν μυκηναϊκά ευρήματα σε διάφορες θέσεις, κυρίως όμως στο Φρούδι του Καλαμιτσίου, στην ακρόπολη του Αγίου Ανδρέα και σε μία άλλη ακρόπολη στα βόρεια του νησιού πάνω στο βουνό Άγιος Νικήτας.
Στη Σίφνο έρχονται ως νέοι άποικοι Ίωνες γύρω στο 1130 - 1120 π.Χ. Με την άφιξη των νέων οικιστών ξεκινά μία νέα φάση που σημαδεύτηκε αφενός από την ανάγκη για ειρηνική και ασφαλή διαβίωση των κατοίκων και αφετέρου από την πλήρη αντιμετώπιση των νέων οικιστικών αναγκών.
6ος αιώνας π.Χ.
Έτσι την εποχή αυτή ιδρύεται σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η αρχαία πρωτεύουσα της Σίφνου το "άστυ", στο κέντρο της ανατολικής πλευράς του νησιού, στο σημερινό Κάστρο. Η νέα πόλη, αρχίζει να επεκτείνεται και από τον 6ο π.Χ. αιώνα αρχίζει να περιβάλλεται με τείχος. Οι ανασκαφές που έγιναν από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή 1934 - 1938 απέδωσαν λείψανα οικισμών και τάφους από τον 8ο αιώνα π.Χ. που μαρτυρούν τη συνεχή ζωή στο Κάστρο.
Τον 6ο αιώνα π.Χ. ο παλαιός λιθόκτιστος ναός γίνεται μαρμάρινος, ενώ παράλληλα ανοικοδομούνται νέες οικίες, αντιμετωπίζονται με έργα τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης και η πόλη εξωραΐζεται με μαρμάρινα κτίρια και δημόσια μέγαρα όπως Πρυτανείο, Αγορά και διάφορα ιερά. Το νεκροταφείο που ανακαλύφθηκε έξω από την πόλη μαρτυρεί πως βρισκόταν σε συνεχή χρήση από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Αποκαλύφθηκαν μαρμάρινα υπολείμματα από διάφορα έργα όπως επιτύμβιες στήλες, κιονόκρανα, βάσεις κιόνων, λάρνακες και άλλα ευρήματα που πιστοποιούν την πλούσια καλλιτεχνική φυσιογνωμία του τόπου.
Στη Σίφνο λάτρευαν σαν ιδιαίτερες θεότητες τον Απόλλωνα τον Έναργο, την Άρτεμη Εκβατηρία, το Δία Επιβήμιο, το Διόνυσο, τον Πάνα, την Αθηνά και τις Νύμφες. Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων περιστρέφονταν γύρω από τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την κεραμική και κυρίως τη μεταλλουργία.
Ο 6ος αιώνας π.Χ. ήταν η εποχή της μεγάλης ακμής. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σιφνιοί "νησιωτέων μάλιστα επλούτεον", δηλαδή ότι ήταν οι πιο πλούσιοι από τους νησιώτες και αυτό γιατί στο νησί υπήρχαν μεταλλεύματα χρυσού και αργύρου.
Μέχρι σήμερα στη Σίφνο έχουν καταμετρηθεί 55 πύργοι και παρατηρητήρια και χρονολογούνται από τον 6ο έως τον 3ο π.Χ. αιώνα.
Ο Θησαυρός των Σιφνίων
Ενδεικτικό του ότι η Σίφνος ήταν πολύ πλούσια είναι ότι στη Σίφνο κόβονται νομίσματα γύρω στο 600 π.Χ. μετά δηλαδή από την Αίγινα και πριν από την Αθήνα και την Κόρινθο. Το σπουδαιότερο και γνωστότερο αρχιτεκτόνημα της σιφνιακής δημιουργίας, αδιαμφισβήτητος μάρτυρας αίγλης και ανθηρής οικονομίας είναι ο "ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΩΝ ΣΙΦΝΙΩΝ", τον οποίο ανοικοδόμησαν και αφιέρωσαν οι κάτοικοι του νησιού στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Οικοδομήθηκε γύρω στο 525 π.Χ. και σύμφωνα με τον Παυσανία, κτίστηκε από τη δεκάτη που προέρχονταν από τα κέρδη των χρυσωρυχείων της Σίφνου. Ήταν ένα πανέμορφο ιωνικό κτίριο που στην πρόσοψη αντί για κίονες είχε δύο Καρυάτιδες που υποβάσταζαν το θριγκό με πλούσια πλαστική διακόσμηση και μία ζωοφόρο κοσμημένη με αριστουργηματικά ανάγλυφα που περιέτρεχε το θησαυρό και στις 4 πλευρές του συνολικού μήκους 29,63 μ. Όλο το οικοδόμημα είχε πολλά σπουδαία γλυπτά, τα οποία αποτελούν εξαίρετα δείγματα ώριμης αρχαϊκής πλαστικής, μερικά σώζονται εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών. Το λαμπρό αυτό οικοδόμημα προξένησε τόση εντύπωση, ώστε οι ιερείς του δελφικού ιερού απέδωσαν στους Σιφνιούς ιδιαίτερες τιμές για την προσφορά τους.
Παρακμή
Το 524 π.Χ. φτάνουν στη Σίφνο με ειρηνικές διαθέσεις Σάμιοι φυγάδες, πολιτικοί αντίπαλοι του δαιμόνιου τυράννου της Σάμου Πολυκράτη, και ζητούν από τους Σιφνιούς οικονομική βοήθεια 10 ταλάντων. Οι Σιφνιοί αρνούνται και τότε οι Σάμιοι τους υποχρεώνουν με πολιορκία και λεηλασίες να τους δώσουν το τεράστιο ποσό των 100 ταλάντων. Από τότε αρχίζει για τη Σίφνο η παρακμή.
Το 480 π.Χ. στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, οι Σιφνιοί συμμετέχουν με μία πεντηκόντορο (δηλ. πλοίο με 50 κουπιά και πλήρωμα 80 ανδρών) και το 479 π.Χ. στη μάχη των Πλαταιών, στέλνουν ένα σώμα "ψιλών" (τμήμα πεζικού ελαφρά οπλισμένου).
Μετά τη νίκη στις Πλαταιές οι Έλληνες αφιερώνουν στον Πύθιο Απόλλωνα στους Δελφούς ένα χρυσό τρίποδα με χαραγμένα τα ονόματα των πόλεων που πολέμησαν. Μεταξύ των ονομάτων αυτών ήταν και το όνομα της Σίφνου.
Η Σίφνος παίρνει μέρος το 415 π.Χ. στην εκστρατεία των Αθηναίων κατά της Σικελίας. Το 411 π.Χ. ο Πείσανδρος επιβάλλει στη Σίφνο ολιγαρχικό πολίτευμα. Στη Σίφνο εγκαθίσταται φιλοσπαρτιατική ηγεσία και επιβάλλεται βαρύτατη φορολογία που αποσκοπεί στη διατήρηση της εξουσίας και του ελέγχου από τους Σπαρτιάτες. Η Σίφνος λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης έγινε πολλές φορές τόπος συνάντησης και εντόνων διαβουλεύσεων. Το 334 π.Χ. και το 333 π.Χ. ο περσικός στόλος κατέπλευσε στη Σίφνο σε μία επιχείρηση αντιπερισπασμού στον Μέγα Αλέξανδρο.
Το 162 π.Χ. οι Κρήτες επιτίθενται στην πόλη της Σίφνου αλλά αρχικά αποκρούονται, κατόπιν εισχωρούν στο νησί και προκαλούν λεηλασίες και σημαντικές ζημιές. Για τη Ρωμαϊκή εποχή έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για τη Σίφνο. Επίσης και για τους βυζαντινούς χρόνους έχουμε περιορισμένες πληροφορίες. Από το 324 π.Χ. η Σίφνος συγκαταλέγεται στην "Επαρχία των Νήσων" του Ανατολικορωμαϊκού Βυζαντινού Κράτους.
