Εκκλησίες και μοναστήρια στη Σίφνο

Χριστιανική παράδοση της Ελλάδας

Οι εκκλησίες είναι χώροι προορισμένοι να καλύψουν τις ανάγκες της χριστιανικής λατρείας και αποτελούν χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο στοιχείο του ελληνικού τοπίου. Η διακόσμησή τους, ζωγραφική, ψηφιδωτή ή άλλη, αντανακλά πάντα το ορθόδοξο δόγμα ακολουθώντας συγκεκριμένα τεχνοτροπικά ρεύματα και καθιερωμένα εικονογραφικά προγράμματα. Σημαντικοί αρχιτέκτονες, κτίστες ή ζωγράφοι έχουν συμβάλλει ανά τους αιώνες στην κατασκευή και διακόσμηση των ελληνικών εκκλησιών, πολλές από τις οποίες αποτελούν πλέον διατηρητέα μνημεία.

Όπως οι εκκλησίες, έτσι και τα μοναστήρια είναι στενά συνδεδεμένα με την ιστορία και την παράδοση της Ελλάδας. Ως μοναστήρι χαρακτηρίζεται το σύνολο των οικημάτων μέσα στα οποία κατοικούν μοναχοί ή γενικότερα τα μέλη μιας θρησκευτικής κοινότητας. Οι μονές απαρτίζονται συνήθως από ένα κεντρικό ναό, παρεκκλήσια, τα κελιά των μοναχών, ξενώνες, την τράπεζα (τραπεζαρία), το μαγειρείο, τη βιβλιοθήκη κ.ά.

Ο θεσμός του μοναχισμού πρωτοεμφανίστηκε τον 4ο αι. μ.Χ. με τους αναχωρητές (ή ασκητές) και γρήγορα εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές της τότε βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η μεγάλη ακμή του από τον 10ο αι. μ.Χ. συνδυάστηκε με την ίδρυση πολλών μοναστηριών.

Οι εκκλησίες της Σίφνου

Η Σίφνος έχει 235 εκκλησίες και μοναστήρια! Πολλές από τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά μνημεία και έχουν τεράστιο ιστορικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον!

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ορισμένες εκκλησίες και μοναστήρια σε κάποιες περιοχές:

• Εξάμπελα: μοναστήρι της Βρυσιανής
• Απολλωνία: η Παναγία η Ουρανοφόρα (Γερανιοφόρα), οι εκκλησίες του Σταυρού και του Αγίου Σώζοντα, το μοναστήρι του Θεολόγου του Μουγκού
• Καταβατή: η Παναγία η Αγγελόκτιστη
• Κάτω Πετάλι: μοναστήρι του Χρυσοστόμου
• Πάνω Πετάλι: Παναγία τα Γουρνιά, ο Άγιος Αντύπας
• Αρτεμώνας: ο Άγιος Κωνσταντίνος, η Παναγία της Άμμου, η Παναγία η Κόγχη και η Παναγία του Μπαλή, το μοναστήρι της Παναγίας Πουλάτης στην ανατολική ακτή της Σίφνου κάτω απ’τον Αρτεμώνα
• Πλατύς Γιαλός: η Παναγία του Βουνού πάνω απ’τον Πλατύ Γιαλό
• το μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής της πολιούχου της Σίφνου
• Φάρος: μοναστήρι του Σταυρού
• Κάστρο: οι εκκλησίες της Παναγίας Ελεούσας, της Θεοσκέπαστης, του Αγίου Νικολάου, της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Ιωάννη Προδρόμου, του Αγίου Στεφάνου και των Επτά Μαρτύρων
• Χερρόνησος: ο Άγιος Γεώργιος Αφέντης, το μοναστήρι του Άγιου Πολύκαρπου
• Βαθύ: το μοναστήρι των Ταξιαρχών (ο Ταξιάρχης)
• το μοναστήρι του Αγίου Συμεών πάνω από τις Καμάρες
• οι Άγιοι Ανάργυροι στην Αγία Μαρίνα Καμαρών και στο δρόμο της Απολλωνίας. Οι δύο εκκλησίες των Αγίων Αναργύρων επικοινωνούν μέσω ενός υπόγειου ποταμού.
• το μοναστήρι του προφήτη Ηλία του Ψηλού
• το μοναστήρι της Παναγίας το Τόσο Νερό
• η εκκλησία της Παναγίας της Κιτριανής ή Κυπριανής στο νησάκι της Κιτριανής έξω από τον Πλατύ Γιαλό που χρονολογείται στα τέλη του 10ου-11ου αιώνα κ.ά.

Λίγο έξω από την Καταβατή βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας των Φυρρογείων, το οποίο το 1978 βραβεύτηκε με το τιμητικό δίπλωμα Europa Nostra λόγω της έξοχης κατασκευής του. Στους χώρους του μοναστηριού κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες φιλοξενούνται εκθέσεις αγιογραφίας, ζωγραφικής, φωτογραφίας ενώ στον εξωτερικό προαύλιο χώρο πραγματοποιούνται μουσικές εκδηλώσεις αλλά και θεατρικές παραστάσεις.

Στη Μονή της Βρυσιανής η οποία κτίστηκε τον 17ο αιώνα, στεγάζεται το Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης και στα εκθέματά του περιλαμβάνονται έντυπα παλαιών εκδόσεων, ένα ευαγγέλιο του 1796, λειψανοθήκες, εξαπτέρυγα, ιερά σκεύη, άμφια, εικόνες κ.λ.π.